Magia świąt i zimowa aura towarzyszy nam wszystkim już od jakiegoś czasu. Okres Bożego Narodzenia to czas, na który czeka wiele osób. Często jest to jedyny moment, kiedy możemy spotkać się z bliskimi przy jednym stole, a swoje troski odłożyć w kąt. Większość tradycji i zwyczajów świątecznych w Polsce jest nam dobrze znana. Natomiast, jakie tradycje świąteczne moglibyśmy zaobserwować w innych krajach globu? O tym słów kilka w poniższym artykule.
Tradycje bożonarodzeniowe w Polsce
Sporo zwyczajów bożonarodzeniowych przywędrowało do nas z sąsiednich krajów, np. ubieranie choinki, wypatrywanie pierwszej gwiazdki nim zasiądziemy do wigilijnej wieczerzy, łamanie się opłatkiem to kilka spośród tradycji świątecznych, które znamy i kultywujemy w naszych domach. Choć co region, to nieco inne potrawy, tradycyjnie na stole powinno być ich 12, a pod obrusem należy umieścić sianko. Zwyczajem (który powoli zanika) jest także jedno puste miejsce przy wigilijnym stole dla niespodziewanego gościa.
Tradycje bożonarodzeniowe w innych państwach świata
Obrzędy i zwyczaje związane z Bożym Narodzeniem w innych krajach różnią się nieco od naszych rodzimych. Niemniej jednak, tak samo ukazują piękno tego momentu w roku. Z naszej perspektywy mogą okazać się interesujące i ciekawe. Oto kilka przykładów tradycji bożonarodzeniowych na świecie.
Z Niemiec przywędrowała do nas tradycja ubierania choinki. W Polsce to właśnie pod przystrojonym drzewkiem znajdujemy prezenty. W Niemczech podarki stawiane są po prostu na stołach. Kultywowana jest tam także tradycja składania życzeń. Jednak nie towarzyszy temu symboliczne łamanie się opłatkiem. Jedną z tradycyjnych potraw świątecznych jest Weihnachtsstollen – strucla przekładana bakaliami.
U naszych czeskich sąsiadów również nie doszukamy się zwyczaju dzielenia się opłatkiem (jednak składa się tam życzenia świąteczne). Najważniejszym dniem w tym okresie jest Wigilia, kiedy obowiązuje całodzienny post. W nagrodę za wstrzemięźliwość Czesi mogą zobaczyć „złotą świnkę”. Na świątecznym stole nie może zabraknąć słodkości. Piecze się tam cukroví, czyli tradycyjne bożonarodzeniowe ciasteczka. Nasi sąsiedzi kultywują również świąteczną tradycję rzucania butem. Kobiety kolejno rzucają butami za siebie, stojąc plecami do drzwi. Gdy nosek rzuconego buta wskazuje drzwi, zwiastuje to zamążpójście rzucającej.
W Rosji Boże Narodzenie obchodzone jest 7 stycznia. Co związane jest z datami kalendarza juliańskiego, który obowiązuje w tym państwie. Tego dnia Rosjanie udają się do cerkwi, by uczestniczyć w Liturgii Narodzenia Pańskiego. Można zauważyć tu podobieństwo do naszej rodzimej pasterki, która także (jak Liturgia Narodzenia Pańskiego) rozpoczyna się o północy. W Soczelnik (odpowiednik naszej Wigilii) Rosjanie także zasiadają do stołu, na którym znajduje się 12 potraw. Bliscy składają sobie życzenia dzieląc się prosforą, czyli święconym chlebem.
W Finlandii żywy jest znany nam dobrze zwyczaj ubierania choinki. Finowie w okresie świąt Bożego Narodzenia starają się odwiedzać także groby swoich bliskich. Jednym z bardziej nietypowych zwyczajów jest korzystanie z tzw. wigilijnej sauny. Finowie na święta Bożego Narodzenia mają swoje rodzime określenie – Joulu. Zarówno grudzień w języku fińskim, jak i nazwy świątecznych symboli zawierają w sobie ten człon np. grudzień to joulukuu, joululahja – prezent bożonarodzeniowy, joulukuusi to choinka, a jouluaatto – wigilia Bożego Narodzenia.
W Norwegii obowiązuje zwyczaj chowania mioteł 24 grudnia. Wiąże się to z lokalnymi wierzeniami, iż czarownice i złe duchy budzą się ze snu i kradną miotły z norweskich domów.
Dania słynie ze stołu wigilijnego przepełnionego słodkościami. Jedną z tradycyjnych potraw jest budyń z ryżem. Z tym daniem wiąże się pewien zwyczaj – gospodyni domu zawsze wkłada migdał do jednej z porcji. Szczęśliwiec, który natknie się na migdał podczas spożywania posiłku, otrzymuje świnkę z marcepanu. Ma ona zapewnić szczęście w nadchodzącym roku.
Tradycją, wywodzącą się z Wielkiej Brytanii, a którą znamy w Polsce, jest zwyczaj pocałunku pod jemiołą. W tym kraju zapoczątkowano także praktykę wysyłania swoim bliskim kartek świątecznych. Z naszej perspektywy także wigilijny stół w Wielkiej Brytanii prezentuje się dość interesująco, możemy znaleźć tam płonący pudding czy pieczonego indyka.
Święta we Francji prezentują się iście wytwornie. Na stole wigilijnym również zobaczymy indyka, ale tym razem w wersji nadziewanej kasztanami. Polski tradycyjny kompot z suszonych owoców ma swój odpowiednik w postaci szampana. Na deser z kolei możemy się uraczyć Bûche de Noël, czyli roladą w kształcie pnia drzewa.
W Hiszpanii także nie znajdziemy opłatka na stole wigilijnym. Zamiast tego składaniu życzeń towarzyszy jego lokalny odpowiednik, czyli chałwa. Hiszpańskie święta przepełnione są radością, zabawą i tańcem. 8 grudnia tradycyjnie odbywa się tu Baile de los Seises, czyli ceremonia tańca. W tym dniu Hiszpanie tańczą na ulicach do rytmu kastanietów, grzechotek oraz tamburynów.
Symbolem Bożego Narodzenia we Włoszech są presepe, czyli świąteczne szopki. Dla Włochów Wigilia jest najważniejszym dniem w okresie Bożego Narodzenia. Zasiadają oni wtedy z bliskimi do wieczerzy. Na stole możemy doliczyć się nie 12, a 13 potraw. Wyjątkowe jest to, że wigilijne menu składa się tylko z potraw postnych. W tym kraju nie ma tradycji łamania się opłatkiem z bliskimi ani zwyczaju składania życzeń.
Jadąc do Grecji w okresie świątecznym nie zobaczymy tam przystrojonych choinek. Natomiast coraz częstszym widokiem będą przyozdobione światełkami centra miast. Na stole wigilijnym znajdziemy chociażby Chleb Chrystusa (Christopsomo), czyli okrągły bochenek z krzyżem, wokół którego ułożone są symbole obrazujące wszystko, co związane jest z długotrwałością.
Gena lub Lidet, czyli odpowiednik naszego Bożego Narodzenia w Etopii, rozpoczyna się 7 stycznia. Okres ten poprzedza post trwający 43 dni. Tradycyjnym świątecznym obrzędem w tym państwie jest procesja mieszkańców. Tańcząc, śpiewając i grając na instrumentach podążają od kościoła do kościoła. Bożonarodzeniową tradycją jest tutaj także genna, czyli gra przypominająca hokej na trawie.
W Japonii nie obchodzi się Bożego Narodzenia. Jednak, co ciekawe, Japończycy bardzo upodobali sobie atmosferę jaka towarzyszy innym krajom podczas tego okresu. Mieszkańcy kraju kwitnącej wiśni znaleźli sobie dość nietypową formę celebrowania tego okresu – delektują się kubełkiem z KFC. W związku z tym zwyczajem, restauracja przygotowuje specjalną ofertę świąteczną.
Źródła:
M. Grzegorek: Ciekawe zwyczaje i tradycje świąt Bożego Narodzenia na świecie (www.mynaszlaku.pl)
M. Oszczepalińska: Najciekawsze tradycje bożonarodzeniowe na świecie (www.mamotoja.pl)
Tekst: Katarzyna Tomczyk